Το καλοκαίρι του 1996 στο περιοδικό «Family Business Review» οι πρωτοπόροι στον κόσμο των οικογενειακών επιχειρήσεων Αμερικανοί καθηγητές Renato Tagiuri και John Davis, αφού αυτοί πρώτοι μίλησαν για τους «τρεις κύκλους» και τους «επτά ρόλους», δημοσίευσαν τις σκέψεις τους για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα διαφόρων σημαντικών χαρακτηριστικών που έχουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις. Η κάθε οικογενειακή επιχείρηση έχει κάποια έμφυτα χαρακτηριστικά τα οποία δημιουργούν ταυτόχρονα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Είναι κατά τη γνώμη μας μια «αμφίπλευρη οπτική» των πραγμάτων, που η ανάγνωσή τους μπορεί να γίνει ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Για να το αποδείξουμε, ας εξετάσουμε παρακάτω για κάθε χαρακτηριστικό που κατέγραψαν εδώ και 27 χρόνια οι διάσημοι καθηγητές, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που δημιουργεί:
|
Μειονεκτήματα που απορρέουν από το χαρακτηριστικό
|
Χαρακτηριστικό
|
Πλεονεκτήματα που απορρέουν από το χαρακτηριστικό
|
- Σύγχυση και άγχος, αφού κυριαρχεί η οργανωτική ασάφεια.
- Σφοδρές συγκρούσεις όταν δεν είναι ξεκάθαρα τα όρια μεταξύ της λειτουργίας της οικογενειακής επιχείρησης και της ιδιοκτησίας της.
|
Ασαφείς ή/και αλληλοεπικαλυπτόμενοι ρόλοι
|
- Αυξημένη οικογενειακή και εταιρική αφοσίωση.
- Γρήγορη και αποτελεσματική λήψη αποφάσεων.
|
- Η «κοινή ταυτότητα» πολλές φορές «πνίγει» τα μέλη της οικογένειας και τους δημιουργεί το αίσθημα της υπερβολικής παρακολούθησης των επιδόσεών τους και της συμπεριφοράς τους.
- Οι «διαφορές» στις επιδόσεις των μελών της οικογένειας γεννά μνησικακία.
|
Τα μέλη των οικογενειών αισθάνονται – και τελικά έχουν – «κοινή ταυτότητα»
|
- Η «κοινή ταυτότητα» δημιουργεί αυξημένη οικογενειακή και εταιρική αφοσίωση.
- Τα μέλη της οικογένειας έχουν την αίσθηση της σημαντικής αποστολής της οικογενειακής επιχείρησης.
- Όταν έχεις «κοινή ταυτότητα» με τον άλλον, τότε έχεις πολύ μεγάλες πιθανότητες να λάβεις αντικειμενικές αποφάσεις.
|
- Το παρελθόν μπορεί να οδηγήσει τα μέλη της οικογένειας στο να εντοπίσουν σημερινές αδυναμίες στη λειτουργία της οικογενειακής επιχείρησης.
- Τα λάθη του παρελθόντος μπορούν να οδηγήσουν τα μέλη της οικογένειας σε απογοητεύσεις και απομυθοποιήσεις. Ο κίνδυνος είναι η μείωση της εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της οικογένειας που εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση.
|
Κοινή ιστορία
|
- Αυτό που πρέπει να κάνουν τα μέλη της οικογένειας είναι να εντοπίσουν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία της οικογενειακής επιχείρησης και να καταστρώσουν την κατάλληλη στρατηγική για την ενίσχυση των μεν και την άμβλυνση των δε.
- Καταλύτης γι’ αυτό είναι το κατάλληλο σύστημα αξιών.
|
- Όταν κάποιο ή κάποια μέλη της οικογένειας είναι «συναισθηματικά μπερδεμένα» τότε είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει έλλειμα στη γενικότερη επικοινωνία και ειδικότερα στην αντικειμενικότητα στην επικοινωνία. Η σύγχυση που επικρατεί σε τέτοιες περιπτώσεις είναι το κυρίαρχο συναίσθημα.
- Την σύγχυση τη συνοδεύσουν η μνησικακία και η ενοχή, δυο αρνητικά συναισθήματα που μάλλον θα συμβάλλουν στο να γίνουν οι σχέσεις στο εργασιακό περιβάλλον περίπλοκες.
- Το επόμενο συναίσθημα είναι η ανάδυση έχθρας μεταξύ των μελών, με προφανείς συνέπειες.
|
Συναισθηματική εμπλοκή και σύγχυση
|
- Όταν κάποιο μέλος της οικογένειας αποφασίσει και εκφράσει θετικά συναισθήματα στους άλλους, τότε αμέσως αλλάζει το κλίμα στην οικογενειακή επιχείρηση και δημιουργείται περιβάλλον αφοσίωσης.
|
- Μπορεί να δημιουργήσει ευαισθησίες μεταξύ των μελών της οικογένειας.
- Οι ευαισθησίες με τη σειρά τους είναι ικανές να δημιουργήσουν αντιδράσεις και οι αντιδράσεις μπορούν να διαστρεβλώσουν την επικοινωνία και να ενθαρρύνουν συγκρούσεις.
|
Η «ιδιωτική» γλώσσα και η «μοναδικότητα» του τρόπου επικοινωνίας
|
- Η «ιδιωτική» γλώσσα, είναι σίγουρο ότι επιτρέπει την πλέον αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας, με μεγαλύτερη ιδιωτικότητα που μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της οικογενειακής επιχείρησης.
|
- Μπορεί να οδηγήσει τους συγγενείς να νιώθουν ότι παρακολουθούνται υπερβολικά ως προς τις επιδόσεις τους στην οικογενειακή επιχείρηση.
- Πολλές φορές οι συγγενείς νιώθουν ότι είναι κυριολεκτικά παγιδευμένοι στην οικογενειακή επιχείρηση.
|
Αμοιβαία αντίληψη των πραγμάτων και ιδιωτικότητα
|
- Όταν υπάρχει ταυτόσημη αντίληψη, βελτιώνεται αμέσως η επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας.
- Η βελτιωμένη επικοινωνία διευκολύνει τη λήψη των αποφάσεων τόσο για την ίδια την οικογενειακή επιχείρηση, όσο και για τους μετόχους της, αλλά και για την οικογένεια γενικότερα.
|
- Υπάρχει πιθανότητα να δημιουργηθούν πολύ έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας.
- Η ίδια η σημασία της οικογενειακής επιχείρησης για τα μέλη της οικογένειας μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε καταστροφή της.
|
Η σημασία της οικογενειακής επιχείρησης
|
- Η οικογενειακή επιχείρηση ως σύμβολο, μπορεί να αναπτύξει ένα ισχυρό αίσθημα αποστολής για τα μέλη της οικογένειας.
|
Πηγή: Renato Taguiri & John Davis, “Bivalent attributes of the family firm”, Family Business Review, vol.9, no. 2, Summer 1996, Family Firm Institute Inc. - Προσαρμογή και σχολιασμός: Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, Οκτώβριος 2023
Από πού όμως πηγάζουν τα παραπάνω πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε μια οικογενειακή επιχείρηση; Ακριβώς από τα τρία συστατικά της οικογενειακής επιχείρησης: την οικογένεια, την ιδιοκτησία και την επιχείρηση. Είναι αυτή η αλληλεπίδραση που δημιουργεί πλούτο, αλλά είναι πηγή συγκρούσεων. Είναι αυτή η συνύπαρξη που προσφέρει δουλειά στην πλειοψηφία των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, αλλά παράλληλα μπορεί και να αγνοεί την ευθύνη (εταιρική και κοινωνική) που έχει απέναντί τους.