Προσλάβετε ανθρώπους πιο έξυπνους από εσάς, απελευθερώστε τους, δώστε τους όλα τα εύσημα για αυτό που κάνουν, και όλοι κερδίζουν. Αυτά είπε κάποτε σε μια από τις πολλές δημόσιες ομιλίες του ο Robert Woodruff, ο οποίος υπήρξε σπουδαίος Αμερικανός επιχειρηματίας και Πρόεδρος της «The Coca-Cola Company» από το 1923 έως και το 1985.
Η διορατικότητα και η εμπειρία αυτού του ανθρώπου είναι απολύτως διδακτική για τον κόσμο των οικογενειακών επιχειρήσεων. Ουσιαστικά δείχνει την κατεύθυνση που θα πρέπει να έχουν τα μέλη των οικογενειών που είναι ιδιοκτήτριες οικογενειακών επιχειρήσεων και οι οποίες πρέπει να αντιληφθούν εγκαίρως ότι οι θέσεις ευθύνης στην οικογενειακή επιχείρηση δεν μπορούν να καταλαμβάνονται απαραίτητα από τα μέλη της οικογένειας. Ειδικά σήμερα όπου οι απαιτήσεις από το περιβάλλον δραστηριοποίησης των επιχειρήσεων είναι πολλές και ποικίλες, αυτό θα πρέπει να γίνει έγκαιρα αποδεκτό από τις οικογένειες, γιατί η απασχόληση έμπειρων και ικανών στελεχών από την αγορά είναι μονόδρομος για την επιβίωση όλων ανεξαιρέτως των οικογενειακών επιχειρήσεων.
Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα τίθεται όταν μια οικογενειακή επιχείρηση βρεθεί σε «σημείο καμπής» για την εξέλιξή της και την εξασφάλιση της συνέχειάς της. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις κατά τη διάρκεια ανάπτυξης των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι και η πρόσληψη στελεχών από την αγορά, τα οποία προφανώς δεν είναι μέλη της οικογένειας. Εναλλακτικά, μπορεί κάποιος εργαζόμενος στην οικογενειακή επιχείρηση, που και πάλι δεν είναι μέλος της οικογένειας, να ανελιχθεί στην ιεραρχία και να καταλάβει μια θέση ανώτερου στελέχους. Και στις δυο περιπτώσεις η πρόκληση είναι η ίδια: η επιλογή του σωστού στελέχους για τη θέση που προορίζεται και η καθοδήγησή του από τον ιδρυτή, ή άλλο ανώτερο στέλεχος, αφενός για την ενσωμάτωσή του στην οικογενειακή επιχείρηση και αφετέρου για την καλύτερη αξιοποίηση των προσόντων και των δεξιοτήτων του.
Η απασχόληση μη οικογενειακών στελεχών σε μια οικογενειακή επιχείρηση, αποτελεί μονόδρομο για εκείνες τις οικογενειακές επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται πραγματικά να μακροημερεύσουν και ν’ αναπτυχθούν.
Η πρόσληψη θα πρέπει να ειδωθεί ως επένδυση, η οποία θα «γυρνάει» τον μισθό της πολλές φορές τον χρόνο στο ταμείο της οικογενειακής επιχείρησης, και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λογίζεται ως έξοδο. Για να είναι όμως η πρόσληψη ενός στελέχους από την αγορά επιτυχημένη και πραγματικά αποδοτική, υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, τις οποίες αναμένει να βρει το μη οικογενειακό στέλεχος στην οικογενειακή επιχείρηση. Αυτές είναι:
- Ισχυρό αξιακό σύστημα
- Ξεκάθαρο και ρεαλιστικό όραμα
- Επαγγελματικά οργανωμένο εργασιακό περιβάλλον
- Αντικειμενικά συστήματα αναγνώρισης της απόδοσης και ανάλογης ανταμοιβής
- Καινοτόμα συμπεριφορά της οικογενειακής επιχείρησης σε όλα τα επίπεδα
- Δέσμευση απέναντι στον πελάτη
- Μικρή «κινητικότητα» στελεχών
Από την άλλη μεριά, έχουν καταγραφεί αρκετοί, και μάλιστα πολύ σημαντικοί λόγοι για τους οποίους αποχωρούν τα μη οικογενειακά στελέχη από μια οικογενειακή επιχείρηση. Τέτοιοι λόγοι μπορούν να είναι:
- Καταστροφικός νεποτισμός
- Τοποθέτηση μελών της οικογένειας σε διευθυντικές θέσεις, επειδή το βασικό τους προσόν είναι το γεγονός ότι είναι μέλη της οικογένειας και όχι επειδή διαθέτουν επάρκεια προσόντων και δεξιοτήτων για τη συγκεκριμένη θέση
- Κακοδιαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης από τα μέλη της οικογένειας
- Απουσία αναγνώρισης της εργασίας που προσφέρουν ή/και άνιση αναγνώριση της εργασίας τους σε σχέση με την εργασία που προσφέρουν τα μέλη της οικογένειας
- Αντίσταση στις νέες ιδέες και στις αλλαγές που είναι δυνατόν αυτές να επιφέρουν στη στρατηγική και στην καθημερινή δραστηριοποίηση της οικογενειακής επιχείρησης
- Απουσία ευκαιριών για επαγγελματική ανέλιξη
- Χρήση των εργαζομένων να κάνουν τις προσωπικές δουλειές των μελών της οικογένειας, και,
- Η αδυναμία ενσωμάτωσης και αποδοχής της κουλτούρας της οικογενειακής επιχείρησης
Από τα παραπάνω προκύπτει αφενός η ανάγκη για πρόσληψη στελεχών από την αγορά αφού τα μέλη της οικογένειας δεν είναι δυνατόν να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σύγχρονου επιχειρηματικού περιβάλλοντος και αφετέρου ότι η προσεκτική επιλογή στελεχών με διάθεση για εργασία και εποικοδομητική συνεργασία με τα μέλη της της οικογένειας για την ενσωμάτωσή τους στην οικογενειακή και εταιρική κουλτούρα, πρέπει να γίνεται με σύνεση, με σοβαρότητα και με επαγγελματισμό.